Pamiętniki

Charakterystyczną cechą dorobku polskiego modernizmu jest obfitość materiałów pamiętnikarskich, które pozostawili w swej spuściźnie twórcy i uczestnicy rewolucji literackiej i obyczajowej tamtych lat. Ten imponujący materiał pamiętnikarski jest niejednolity i zróżnicowany pod względem poziomu. Złożyło się na to szereg przyczyn a wśród nich i ta, że wiele pamiętników powstało często w kilkadziesiąt lat po wspomnianych wydarzeniach, kiedy autorów zawodziła pamięć, a i sam sposób widzenia i oceny przeżytych faktów z perspektywy czasu uległ z natury rzeczy większym lub mniejszym deformacjom. Bogactwo literatury wspomnieniowej o epoce modernizmu to pośredni dowód m głębokość przełomu, który dokonał się w tych latach nie tylko w sztuce, ale we wszystkich dziedzinach życia. Sztuka polska tamtej doby w szczególności zaś literatur usiłowała w przyspieszonym tempie odrobić dystans dzielący Polskę od Europy. Modernizm był wreszcie epoką, w której po raz pierwszy zasygnalizowano problemy prywatne i w obecnych czasach. Wspomnijmy choćby o lęku przed industrializacją i urbanizacją. Co prawda, porównując źródła niepokojów naszych dziadków z rzeczywistością, w której dziś przychodzi nam żyć, jesteśmy skłonni uważać ich obawy za przesadne. Ale fakt pozostaje faktem: to oni ukazali gnębiący i nas strach przed miastem-molochem, przed cywilizacją przemysłową, która wszystko ujednolica, tworzy nieznośny świat jednakowych domów, jednakowych ubrań, mebli itp., a nawet jednakowych gustów, świat, w którym jednostka nie znajduje schronienia, wiecznie narażona na konieczność kontaktu z tłumem jednakowo ubranych i jednakowo zachowujących się ludzi. To modernizm zaproponował zwrot do natury i ucieczkę w sztukę, jako jedną z dróg wyjścia z tego cywilizacyjnego impasu, szukanie tam azylu dla chorej z powodu szarości otaczającego ją świata, wyalienowanej i nieszczęśliwej jednostki. To modernizm wy lansował syntezy światopoglądowe, z których czerpał wiek XX.