Ostrożność Skargi w snuciu myśli politycznych oraz forma kazań, zwłaszcza ich głośne zakończenie zapowiedzią nieuchronnej kary bożej za grzechy przeciw narodowi i państwu, stały się źródłem osobliwej legendy literackiej, spotęgowanej przez popularność nazwiska pisarza, związaną zresztą nie z jego działalnością kaznodziejską, lecz z jego pracą żywiociarską. W r. 1579 mianowicie ukazało się jego ogromne dzieło Żywoty świętych, które w biegu wieków miało kilkadziesiąt wydań i stało się polską ?złotą legendą”. Twórca natomiast Kazań sejmowych doczekał się sławy niezwykłej dzięki spojrzeniu nań Adama Mickiewicza i Jana Matejki, twórców wspomnianej legendy. Skarga mianowicie, doskonale obeznany z zasadami retoryki antycznej, zwłaszcza cycerońskiej, oraz z pracami swych poprzedników, publicystów katolickich i akatolickich, jak Orzechowski i Rej, w zakończeniu swego dzieła politycznego spojrzał na ?grzechy jawne” nie okiem statysty, dowodzącego spokojnie oczywistej szkodliwości niedomagań ustroju państwowego, lecz okiem biblijnego proroka, powołanego do gromienia występków ludzkich. Poprzedników, którzy zresztą rychło poszli w zapomnienie, przewyższył siłą i wyrazistością swych ?pogróżek” i wspaniałą postawą, którą jezuicki ?lichy proroczyna”, a zarazem ?poseł nie z jednego powiatu” zajął, postawą rzecznika żywotnych spraw całego narodu. W pełnych grozy biblijnej obrazach, nagromadzonych w kazaniu O niekarności grzechów jawnych, ukazał przyszłe losy ?nieszczęśliwego królestwa”, które ?pęknie” pod ciosami wrogów, ?jako ten garniec, którego skorupki spoić się i naprawić nie mogą”. Gdy mianowicie po rozbiorach poezja Karpińskiego i Woronicza uderzyła w rozpaczliwe tony biblijne i bezwiednie nawiązała do tradycji skargowskiej, gdy akcenty te później podjęła poezja romantyczna, Mickiewicz w prelekcjach paryskich spojrzał na autora Kazań sejmowych nie tylko jako na pisarza-pa- triotę posługującego się poetyckim językiem proroków biblijnych, ale – i to przede wszystkim – jako na jasnowidzącego zwiastuna przyszłych nieszczęść pozbawionego samodzielności państwowej narodu.

PODOBNE ARTYKUŁYWIĘCEJ OD AUTORA